Trước
chính
sách
mở
cửa,
hội
nhập
quốc
tế
sâu
rộng,
người
nước
ngoài
và
người
Việt
Nam
định
cư
ở
nước
ngoài
đến
Việt
Nam
làm
ăn,
học
tập,
du
lịch,…
ngày
càng
nhiều,
tạo
cơ
hội
phát
triển
kinh
tế
-
xã
hội,
nhưng
tội
phạm
liên
quan
đến
yếu
tố
nước
ngoài
có
xu
hướng
gia
tăng,
đặt
ra
nhiều
thách
thức
trong
công
tác
phòng,
chống
tội
phạm.
Do
Bộ
luật
Tố
tụng
hình
sự
năm
2003
chưa
quy
định
về
thẩm
quyền
điều
tra,
giải
quyết
các
vụ
án
hình
sự
có
yếu
tố
nước
ngoài
mà
trên
cơ
sở
Điều
34
Bộ
luật
tố
tụng
dân
sự
năm
2004
quy
định
những
tranh
chấp,
yêu
cầu
mà
đương
sự
hoặc
tài
sản
ở
nước
ngoài
thì
thuộc
thẩm
quyền
giải
quyết
của
Tòa
án
nhân
dân
cấp
tỉnh
nên
trong
các
vụ
án
hình
sự
khi
phát
sinh
bị
can,
bị
hại,
người
có
quyền
lợi,
nghĩa
vụ
liên
quan
(đương
sự),…
là
người
nước
ngoài
đều
thuộc
thẩm
quyền
điều
tra,
giải
quyết
của
các
cơ
quan
tố
tụng
cấp
tỉnh.
Bộ
luật
tố
tụng
hình
sự
năm
2015
đã
có
những
quy
định
mới
về
thẩm
quyền
điều
tra,
thẩm
quyền
xét
xử
đối
với
các
vụ
án
có
yếu
tố
nước
ngoài,
cụ
thể:
Về
thẩm
quyền
điều
tra
các
vụ
án
có
yếu
tố
nước
ngoài,
tại
điểm
b,
khoản
5,
Điều
163
BLTTHS
quy
định:
“1.
…
5.
Việc
phân
cấp
thẩm
quyền
điều
tra
a)…
b)
Cơ
quan
điều
tra
cấp
tỉnh
điều
tra
vụ
án
hình
sự
về
những
tội
phạm
thuộc
thẩm
quyền
xét
xử
của
Tòa
án
nhân
dân
cấp
tỉnh
hoặc
những
vụ
án
thuộc
thẩm
quyền
điều
tra
của
Cơ
quan
điều
tra
cấp
huyện
xảy
ra
trên
địa
bàn
nhiều
huyện,
quận,
thị
xã,
thành
phố
trực
thuộc
tỉnh,
thành
phố
thuộc
thành
phố
trực
thuộc
trung
ương,
phạm
tội
có
tổ
chức
hoặc
có
yếu
tố
nước
ngoài
nếu
xét
thấy
cần
trực
tiếp
điều
tra.
…”.
Tại
điểm
b,
khoản
2,
Điều
268
BLTTHS
quy
định
cụ
thể
về
thẩm
quyền
xét
xử
của
Tòa
án
nhân
dân
cấp
tỉnh
khi
“Vụ
án
hình
sự
có
bị
cáo,
bị
hại,
đương
sự
ở
nước
ngoài
hoặc
tài
sản
có
liên
quan
đến
vụ
án
ở
nước
ngoài”.
Như
vậy
BLTTHS
đã
có
quy
định
các
trường
hợp
thuộc
thẩm
quyền
xét
xử
của
Tòa
án
nhân
dân
cấp
tỉnh
và
cũng
chính
là
thẩm
quyền
của
Cơ
quan
điều
tra
cấp
tỉnh,
nhưng
nhận
thức,
hiểu
như
thế
nào
về
quy
định
“Hoặc
yếu
tố
nước
ngoài
nếu
xét
thấy
cần
trực
tiếp
điều
tra”
và
có
phải
tất
cả
các
“Vụ
án
hình
sự
có
bị
cáo,
bị
hại,
đương
sự
ở
nước
ngoài
hoặc
tài
sản
có
liên
quan
đến
vụ
án
ở
nước
ngoài”
đều
thuộc
thẩm
quyền
giải
quyết
của
cơ
quan
tố
tụng
cấp
tỉnh
hiện
chưa
có
văn
bản
hướng
dẫn
cụ
thể
nên
nhận
thức
và
quan
điểm
giải
quyết
còn
khác
nhau.
Trong
khi
chờ
văn
bản
hướng
dẫn
của
cơ
quan
có
thẩm
quyền,
xác
định
thẩm
quyền
điều
tra
của
Cơ
quan
điều
tra
cấp
tỉnh
khi
có
yếu
tố
nước
ngoài
xét
thấy
cần
trực
tiếp
điều
tra
và
bị
hại,
đương
sự
ở
nước
ngoài,
theo
hướng
sau:
1.
Vụ
án
hình
sự
có
yếu
tố
nước
ngoài
xét
thấy
cần
trực
tiếp
điều
tra
khi:
-
Người
bị
tố
giác,
kiến
nghị
khởi
tố,
bị
can,
bị
cáo
phạm
tội
là
người
nước
ngoài
(theo
Luật
quốc
tịch
Việt
Nam
năm
2014
là
người
không
có
quốc
tịch
Việt
Nam)
hoặc
người
Việt
Nam
phải
đang
ở
nước
ngoài
(có
thể
là
người
định
cư
mang
quốc
tịch
Việt
Nam
hoặc
nước
sở
tại;
người
Việt
Nam
đang
học
tập,
công
tác
ở
nước
ngoài).
Công
cụ,
phương
tiện
phạm
tội,
tài
sản
có
liên
quan
đến
vụ
án
đang
ở
nước
ngoài.
Vì
các
trường
hợp
trên,
việc
lấy
lời
khai,
lập
tàng
thư
căn
cước,
lý
lịch
bị
can
và
các
thủ
tục
pháp
lý
liên
quan
như
thu
giữ
công
cụ,
phương
tiện
phạm
tội,
kê
biên
tài
sản
phải
qua
đường
ngoại
giao,
tương
trợ
tư
pháp
mà
Cơ
quan
điều
tra
cấp
huyện
không
thể
hoặc
khó
thực
hiện
được:
-
Các
vụ
án
có
tính
chất
nghiêm
trọng,
rất
nghiêm
trọng
nhưng
phạm
tội
có
tổ
chức,
phức
tạp
hoặc
hành
vi
phạm
tội
xâm
phạm
đến
nhiều
quan
hệ
có
yếu
tố
nước
ngoài.
-
Các
vụ
án
ảnh
hưởng
đến
chính
trị,
đường
lối
đối
ngoại
của
Đảng
và
Nhà
nước.
Đối
với
các
vụ
án
này
thì
các
cơ
quan
tố
tụng
cấp
huyện
chủ
động
xem
xét
đánh
giá,
báo
cáo
cơ
quan
tố
tụng
cấp
tỉnh
để
chuyển
Cơ
quan
điều
tra
cấp
tỉnh
trực
tiếp
điều
tra.
2.
Trường
hợp
bị
hại,
đương
sự
ở
nước
ngoài
“Bị
hại,
đương
sự
ở
nước
ngoài”
có
thể
là
cá
nhân,
tổ
chức
nước
ngoài
hoặc
Việt
Nam
mà
cá
nhân,
người
đại
diện
theo
pháp
luật
của
tổ
chức
đó
phải
hiện
đang
cư
trú
hoặc
làm
việc,
học
tập,…
ngoài
lãnh
thổ
Việt
Nam.
Hiện
nay
trên
địa
bàn
một
số
tỉnh,
thành
phố
xảy
ra
rất
nhiều
tội
phạm
do
người
Việt
Nam
thực
hiện,
chiếm
đoạt
tài
sản
(trộm
cắp,
lừa
đảo...)
có
tính
chất,
mức
độ
ít
nghiêm
trọng,
nghiêm
trọng
hoặc
rất
nghiêm
trọng
của
các
công
ty,
nhà
máy
mà
chủ
sở
hữu
chiếm
tỷ
lệ
vốn
góp
từ
51%
trở
lên
là
tổ
chức,
cá
nhân
người
nước
ngoài
hoặc
người
Việt
Nam
hiện
đang
cư
trú,
sinh
sống
ở
nước
ngoài,
đương
sự
hiện
đang
ở
nước
ngoài,
nếu
theo
quy
định
tại
điểm
b,
khoản
2,
Điều
268
BLTTHS
thì
đương
nhiên
thuộc
thẩm
quyền
điều
tra,
xét
xử
của
các
cơ
quan
tố
tụng
cấp
tỉnh.
Tuy
nhiên
qua
tìm
hiểu
thực
tế
giải
quyết
ở
một
số
địa
phương
và
các
vụ
án
xảy
ra
trên
địa
bàn
thành
phố
Tuyên
Quang
thời
gian
vừa
qua
còn
có
quan
điểm
khác
nhau,
cụ
thể:
-
Quan
điểm
thứ
nhất:
Theo
quy
định
tại
điểm
b,
khoản
2,
Điều
268
BLTTHS
về
thẩm
quyền
xét
xử
của
Tòa
án
nhân
dân
cấp
tỉnh
thì
đối
với
các
vụ
án
này
do
bị
hại,
đương
sự
ở
nước
ngoài
thì
đương
nhiên
phải
do
cấp
tỉnh
giải
quyết,
nếu
cấp
huyện
giải
quyết
là
vi
phạm
thẩm
quyền.
-
Quan
điểm
thứ
hai:
Giao
cho
các
cơ
quan
tố
tụng
cấp
huyện
điều
tra,
truy
tố,
xét
xử
nếu
vụ
án
không
có
các
yếu
tố
tại
mục
1
nêu
trên
vì:
Tội
phạm
được
thực
hiện
trên
địa
bàn
thuộc
lãnh
thổ
Việt
Nam,
khi
điều
tra,
truy
tố,
xét
xử,
các
cơ
quan
tố
tụng
không
phải
tiến
hành
các
thủ
tục
yêu
cầu
nước
ngoài
tương
trợ
để
tống
đạt
văn
bản
tố
tụng,
thu
thập
chứng
cứ…;
về
tính
chất,
mức
độ
không
thuộc
thẩm
quyền
của
cơ
quan
tố
tụng
cấp
tỉnh;
người
được
ủy
quyền
giải
quyết
khi
vụ
án
xảy
ra
là
người
nước
ngoài
hoặc
người
Việt
Nam
hiện
đang
cư
trú
tại
Việt
Nam
có
thể
bảo
vệ
được
đầy
đủ
các
lợi
ích
hợp
pháp
của
chủ
sở
hữu
theo
pháp
luật
Việt
Nam.
Hơn
nữa,
đối
với
một
số
tỉnh,
thành
phố
xảy
ra
rất
nhiều
các
vụ
án
nêu
trên,
nếu
cấp
tỉnh
giải
quyết
sẽ
gặp
nhiều
khó
khăn
nên
trên
thực
tế
thường
giao
cho
cấp
huyện
giải
quyết
và
tác
giả
đồng
tình
với
quan
điểm
này.
Từ
thực
tiễn
vướng
mắc
về
thẩm
quyền
giải
quyết
các
vụ
án
hình
sự
có
yếu
tố
nước
ngoài
trên,
tránh
vi
phạm
các
quy
định
của
Bộ
luật
TTHS,
rất
cần
sự
quan
tâm
của
liên
ngành
các
cơ
quan
trung
ương
sớm
ban
hành
hướng
dẫn
để
việc
nhận
thức,
thực
hiện
được
thống
nhất,
đúng
quy
định
của
pháp
luật.
Ngô
Tiến
Cảnh
-
Viện
KSND
TP
Tuyên
Quang