Trong những năm gần đây, việc thi hành án dân sự tại tỉnh Tuyên Quang, số việc và tiền phải thi hành án dân sự còn tồn đọng nhiều, hằng năm số việc và số tiền phải thi hành án dân sự ngày càng tăng, có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc chưa thi hành được, trong đó có nguyên nhân pháp luật chưa đồng bộ dẫn đến có vụ việc chưa được thi hành dứt điểm. Thông qua công tác kiểm sát thi hành án dân sự thấy quá trình thực hiện còn có khó khăn vướng mắc, xin nêu cụ thể có vụ việc Cơ quan thi hành án dân sự kê biên tài sản là quyền sử dụng đất gắn liền với tài sản trên đất theo đúng quy định của Luật Thi hành án dân sự nhưng sau khi kê biên, Cơ quan thi hành án dân sự chuyển hồ sơ đến Trung tâm bán đấu giá tài sản thì không thực hiện được, nguyên nhân do Luật Thi hành án dân sự, Luật Đất đai và Luật Công chứng còn có điểm chưa thống nhất, xin nêu cụ thể trường hợp sau để cùng trao đổi:
Tại khoản 2, Điều 110 Luật Thi hành án dân sự quy định về việc kê biên quyền sử dụng đất như sau:
“Quyền sử dụng đất được kê biên, bán đấu giá để thi hành án
…2. Người phải thi hành án chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mà thuộc trường hợp được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất theo quy định của pháp luật về đất đai hoặc thuộc diện quy hoạch phải thu hồi đất, nhưng chưa có quyết định thu hồi đất thì vẫn được kê biên, xử lý quyền sử dụng đất đó”.
Tại khoản 4, Điều 106 luật thi hành án dân sự quy định: “Trường hợp tài sản là quyền sử dụng đất, nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất mà không có hoặc không thu hồi được Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất thì cơ quan có thẩm quyền có trách nhiệm cấp Giấy chứng nhận theo quy định của Chính phủ”.
Tại điểm a khoản 3 Điều 167 Luật Đất đai năm 2013 quy định:
“3. Việc công chứng, chứng thực hợp đồng, văn bản thực hiện các quyền của người sử dụng đất được thực hiện như sau:
a) Hợp đồng chuyển nhượng, tặng cho, thế chấp, góp vốn bằng quyền sử dụng đất, quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất phải được công chứng hoặc chứng thực, trừ trường hợp kinh doanh bất động sản quy định tại điểm b khoản này”.
Theo quy định nêu trên, Cơ quan Thi hành án dân sự được quyền kê biên quyền sử dụng đất đối với người phải thi hành án chưa được cấp Giấy CNQSDĐ nhưng thuộc trường hợp được cấp Giấy CNQSDĐ theo quy định của pháp luật về đất đai như hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất ổn định mà có một trong những loại giấy tờ: Giấy tờ hợp pháp về thừa kế, tặng cho quyền sử dụng đất hoặc tài sản gắn liền với đất; Giấy tờ chuyển nhượng quyền sử dụng đất, mua bán nhà ở gắn liền với đất ở trước ngày 15/10/1993 được Ủy ban nhân dân cấp xã xác nhận là đã sử dụng trước ngày 15/10/1993; Giấy tờ về quyền sử dụng đất do cơ quan có thẩm quyền thuộc chế độ cũ cấp cho người sử dụng đất; các loại giấy tờ khác được xác lập trước ngày 15/10/1993 theo quy định của Chính phủ... (Điều 100, 101, 102 Luật Đất đai năm 2013). Tuy nhiên, sau khi kê biên thì lại không thể bán đấu giá để thi hành án được do tài sản bán đấu giá là bất động sản phải làm thủ tục công chứng; nếu muốn công chứng để công nhận việc mua bán tài sản bán đấu giá là một giao dịch dân sự hợp pháp thì tài sản là quyền sử dụng đất phải có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Dẫn đến người mua tài sản đấu giá không công chứng được hợp đồng mua tài sản nên không làm thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất được, mà muốn công chứng được thì lại phải có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
Đối với trường hợp người phải thi hành án có đăng ký kê khai trong sổ mục kê, sổ địa chính nhưng chưa làm thủ tục xin cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, thực tế vẫn đang quản lý, sử dụng tài sản là quyền sử dụng đất, do vậy Chấp hành viên không kê biên, xử lý tài sản để thi hành án được, nếu kê biên thì không bán đấu giá được vì chưa có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Dẫn đến hồ sơ vụ việc phải chờ khi nào người phải thi hành án làm thủ tục xin cấp và được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mới xử lý được hồ sơ vụ việc theo quy định. Nếu người phải thi hành án không đến làm thủ tục xin cấp GCNQSDĐ thì hồ sơ thi hành án sẽ tồn tại qua nhiều năm không kết thúc được vụ việc.
Chúng tôi xin nêu ra trường hợp cụ thể sau: Ngày 14/3/2016, Chi cục THADS huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang ra Quyết định thi hành án số 303 và 304 về việc thi hành Quyết định số 68/2015/QĐDS-ST ngày 24/12/2015 và Quyết định số 04/2016/QĐDST-DS ngày 19/01/2016 của Toà án nhân dân huyện huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang đối với Nguyễn Thị Hồng Th và Nguyễn Văn T (là hai vợ chồng) cùng địa chỉ thôn Sơn Hạ, xã Xuân Vân, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
Ngày 04/11/2016, Chi cục THADS huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang ra Quyết định cưỡng chế kê biên tài sản số 02/QĐ-CCTHADS về việc cưỡng chế kê biên tài sản đối với Nguyễn Thị Hồng Th và Nguyễn Văn T, nội dung Quyết định: “Cưỡng chế kê biên tài sản là quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền trên đất của bà Th và ông T”.
Ngày 30/11/2018, Chi cục thi hành án dân sự huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang tiến hành kê biên tài sản của Nguyễn Thị Hồng Th và Nguyễn Văn T, gồm một (01) nhà xây cấp IV được xây trên diện tích đất 250 m² tại thửa số 16, tờ bản đồ số 3, (bản đồ cấp giấy CNQSDĐ), tổng diện tích thửa đất 470,9 m², trong đó đất ở là 200 m², đất trồng cây lâu năm là 270,9 m². Nguồn gốc đất do bà Th và ông T nhận chuyển nhượng của ông Bùi Văn D sử dụng ổn định từ năm 1990 đến nay, đất không có tranh chấp, đủ điều kiện để được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Tài sản trên đất gồm 01 nhà xây cấp IV, mái bằng, nền lát gạch hoa và các công trình phụ trợ, cây cối trên đất.
Sau khi kê biên, Chi cục THADS huyện Yên Sơn chuyển toàn bộ hồ sơ kê biên tài sản trên đến Trung tâm Dịch vụ đấu giá tài sản tỉnh Tuyên Quang để bán theo quy định nhưng Trung tâm từ chối bán đấu giá tài sản trên (nhà ở gắn liền quyền sử dụng đất) với lý do: Phòng công chứng số 1, tỉnh Tuyên Quang trả lại hồ sơ bán đấu giá vì: “căn cứ điểm d, khoản 1, Điều 40 Luật Công chứng năm 2014 quy định về hồ sơ yêu cầu công chứng gồm bản sao giấy chứng nhận quyền sở hữu, quyền sử dụng hoặc bản sao giấy tờ thay thế được pháp luật quy định đối với tài sản mà pháp luật quy định phải đăng ký quyền sở hữu, quyền sử dụng trong trường hợp hợp đồng giao dịch liên quan đến tài sản đó”.
Đến nay, quyền sử dụng đất của bà Th và ông T đã được Cơ quan thi hành án dân sự huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang kê biên nhưng không xử lý được, vụ việc trên không được giải quyết dứt điểm.
Từ nội dung trên, đề nghị với các ngành Trung ương sớm có sửa đổi, bổ sung các quy định Luật thi hành án dân sự, Luật đất đai và Luật công chứng theo hướng thống nhất các quy định về việc kê biên, bán đấu giá tài sản đã kê biên và việc công chứng hồ sơ tài sản đã kê biên là quyền sử dụng đất gắn liền với vật kiến trúc nhằm tháo gỡ khó khăn, giải quyết dứt điểm vụ việc tồn đọng chưa có hướng giải quyết.
Tạ Văn Thiển - P8 VKS tỉnh Tuyên Quang