Chết
là
một
sự
kiện
pháp
lý
làm
phát
sinh,
thay
đổi,
chấm
dứt
nhiều
quan
hệ
pháp
luật
có
liên
quan
như
quan
hệ
hôn
nhân,
quan
hệ
tài
sản,
quan
hệ
lao
động...
tuy
nhiên
trong
thực
tiễn
có
những
trường
hợp,
dù
không
có
căn
cứ
xác
định
trực
tiếp
một
người
là
còn
sống
hay
đã
chết
(không
tìm
thấy
tử
thi,
không
có
kết
luận
giám
định
của
cơ
quan
có
thẩm
quyền,
không
có
xác
nhận
của
cơ
quan
y
tế...),
nhưng
do
sự
vắng
mặt
lâu
ngày
của
một
người
mà
những
người
có
quyền
lợi,
nghĩa
vụ
liên
quan
có
quyền
yêu
cầu
Tòa
án
tuyên
bố
một
người
là
đã
chết.
Một
người
bị
tuyên
bố
là
đã
chết
thì
quan
hệ
về
hôn
nhân,
gia
đình,
các
quan
hệ
nhân
thân
khác
và
quan
hệ
tài
sản
của
người
đó
được
giải
quyết
như
đối
với
người
đã
chết.
Tuy
vậy
trên
thực
tế
còn
những
vướng
mắc
trong
quy
định
của
pháp
luật,
dẫn
đến
những
quan
điểm
mâu
thuẫn,
trái
chiều
trong
việc
xác
định
ngày
chết
của
người
bị
tuyên
bố
là
đã
chết,
trong
quá
trình
giải
quyết
loại
việc
dân
sự
này.
Nội
dung
vụ
việc:
Năm
1996,
ông
T
kết
hôn
với
bà
H
và
sinh
sống
tại
phường
A,
huyện
Y,
tỉnh
T.
Ông
T
và
bà
H
có
một
người
con
chung
là
chị
V1.
Năm
2002,
ông
T
và
bà
H
ly
hôn.
Ông
T
kết
hôn
với
bà
N
và
có
với
bà
N
một
người
con
chung
là
chị
V2.
Năm
2013,
ông
T
đi
khỏi
nhà
và
mất
tích,
bà
N
và
chị
V1,
V2
tiếp
tục
sinh
sống
tại
nhà
đất
của
ông
T
tại
phường
A,
huyện
Y,
tỉnh
T.
Năm
2018,
bà
N
đề
nghị
TAND
huyện
Y
tuyên
bố
ông
T
mất
tích.
Tại
Quyết
định
giải
quyết
việc
dân
sự
số
12
ngày
19/11/2018
của
TAND
huyện
Y
đã
quyết
định
tuyên
bố
ông
T
mất
tích
kể
từ
ngày
01/01/2014.
Năm
2019,
bà
N
xin
ly
hôn
với
ông
T
và
được
TAND
huyện
Y
xử
cho
ly
hôn
với
ông
T.
Năm
2023,
chị
V1
có
đơn
yêu
cầu
TAND
huyện
Y
tuyên
bố
ông
T
là
đã
chết.
Mục
đích
để
xác
định,
thực
hiện
quyền
và
nghĩa
vụ
về
tài
sản
là
nhà
đất
của
ông
T
tại
phường
A,
huyện
Y,
tỉnh
T.
Sau
khi
thụ
lý
đơn
yêu
cầu
của
chị
V1,
Tòa
án
đã
xác
minh,
thực
hiện
việc
thông
báo
tìm
kiếm
ông
T
theo
quy
định
của
pháp
luật
nhưng
vẫn
không
có
tin
tức
xác
thực
về
việc
ông
T
còn
sống
hay
đã
chết.
Do
đó
TAND
huyện
Y
đã
chấp
nhận
yêu
cầu
của
chị
V1,
ra
quyết
định
tuyên
bố
ông
T
đã
chết.
Về
việc
xác
định
ngày
chết
của
ông
T,
thực
tế
còn
nhiều
quan
điểm
giải
quyết
khác
nhau
như
sau:
Quan
điểm
1:
Xác
định
ngày
chết
của
ông
T
là
ngày
01/01/2014,
tức
là
ngày
có
tin
tức
cuối
cùng
của
người
bị
tuyên
bố
là
đã
chết[i].
Quan
điểm
này
được
nêu
tại
Dự
thảo
án
lệ
số
11/2020[ii].
Cụ
thể,
căn
cứ
quy
định
tại
điểm
d
khoản
1
Điều
71
Bộ
luật
Dân
sự
2015,
Tòa
án
ra
quyết
định
tuyên
bố
một
người
là
đã
chết
trong
trường
hợp
“Biệt
tích
5
năm
liền
trở
lên
và
không
có
tin
tức
xác
thực
là
còn
sống;
thời
hạn
này
được
tính
theo
quy
định
tại
khoản
1
Điều
68
của
Bộ
luật
này”,
dẫn
chiếu
sang
khoản
1
Điều
68
Bộ
luật
Dân
sự
2015
quy
định:
“…nếu
không
xác
định
được
ngày
có
tin
tức
cuối
cùng
thì
thời
hạn
này
được
tính
từ
ngày
đầu
tiên
của
tháng
tiếp
theo
tháng
có
tin
tức
cuối
cùng;
nếu
không
xác
định
được
ngày,
tháng
có
tin
tức
cuối
cùng
thì
thời
hạn
này
được
tính
từ
ngày
đầu
tiên
của
năm
tiếp
theo
năm
có
tin
tức
cuối
cùng”.
Việc
Bộ
luật
dân
sự
quy
định
các
khoảng
thời
gian
nhất
định
để
Tòa
án
có
thể
tuyên
bố
một
người
là
mất
tích
hay
đã
chết
chỉ
là
căn
cứ
để
phát
sinh
quyền
đối
với
người
có
yêu
cầu;
tức
là
một
người
muốn
yêu
cầu
Tòa
án
tuyên
bố
một
người
liên
quan
là
đã
chết
thì
phải
chờ
đủ
đúng
thời
gian
theo
luật
định
(03
năm
kể
từ
ngày
quyết
định
tuyên
bố
mất
tích
của
Tòa
án
có
hiệu
lực
pháp
luật,
05
năm
kể
từ
ngày
chiến
tranh
kết
thúc,
02
năm
kể
từ
ngày
thiên
tai
chấm
dứt…)
thì
mới
có
quyền
nộp
đơn
yêu
cầu
tới
Tòa
án
có
thẩm
quyền,
còn
việc
xác
định
ngày
chết
của
người
bị
tuyên
bố
là
đã
chết
vẫn
cần
xác
định
là
ngày
có
tin
tức
cuối
cùng
của
người
đó.
Tuy
nhiên
theo
quan
điểm
này
thấy
rằng,
điểm
d
khoản
1
Điều
71
Bộ
luật
Dân
sự
2015
chỉ
dẫn
chiếu
cách
tính
thời
hạn
05
năm
biệt
tích
theo
quy
định
tại
khoản
1
Điều
68
của
Bộ
luật
dân
sự
chứ
không
phải
quy
định
ngày
có
tin
tức
cuối
cùng
được
xác
định
ngày
chết
của
người
bị
tuyên
bố
là
đã
chết.
Ngoài
ra,
căn
cứ
vào
cách
thức
bố
cục
của
điều
luật
và
nội
dung
của
khoản
2
Điều
71
Bộ
luật
dân
sự,
“căn
cứ
vào
các
trường
hợp
quy
định
tại
khoản
1
Điều
này,
Tòa
án
xác
định
ngày
chết
của
người
bị
tuyên
bố
là
đã
chết”,
như
vậy,
tùy
vào
các
trường
hợp
khác
nhau
mà
Tòa
án
sẽ
xác
định
ngày
chết
của
một
người
là
khác
nhau
mà
không
xác
định
duy
nhất
một
mốc
là
ngày
có
tin
tức
cuối
cùng
của
người
đó.
Mặt
khác
người
có
quyền
có
thể
không
thực
hiện
ngay
quyền
yêu
cầu
của
mình
mà
để
một
thời
gian
dài
sau
mới
yêu
cầu
Tòa
án
tuyên
bố
một
người
là
mất
tích
hay
đã
chết.
Quan
điểm
này
đặt
ra
vấn
đề
đó
là:
Nếu
không
xác
định
ngày
chết
là
ngày
có
tin
tức
cuối
cùng
thì
sẽ
kéo
theo
hệ
quả
là
các
quan
hệ
về
tài
sản
và
nhân
thân
của
người
bị
tuyên
bố
là
đã
chết
sẽ
không
được
xác
định,
giải
quyết
ngay
tại
thời
điểm
thực
tế
người
này
không
còn
tham
gia
vào
các
quan
hệ
tài
sản,
nhân
thân
mà
sẽ
phụ
thuộc
vào
việc
thực
hiện
quyền
của
người
có
quyền
lợi
nghĩa
vụ
liên
quan
và
thời
gian
ban
hành
quyết
định
của
Tòa
án.
Quan
điểm
2:
Ngày
chết
của
ông
T
được
xác
định
ngày
kết
thúc
thời
hạn
03
năm
kể
từ
ngày
quyết
định
tuyên
bố
mất
tích
của
Tòa
án
có
hiệu
lực
pháp
luật.
Căn
cứ
Điều
372
Bộ
luật
tố
tụng
dân
sự,
hết
thời
hạn
15
ngày
kể
từ
ngày
Tòa
án
ra
quyết
định
mà
không
có
kháng
cáo,
kháng
nghị
thì
Quyết
định
sơ
thẩm
giải
quyết
việc
dân
sự
số
12
ngày
19/11/2018
của
Tòa
án
nhân
dân
huyện
Y
có
hiệu
lực
vào
ngày
05/12/2018,
nên
ngày
chết
của
ông
T
được
xác
định
là
ngày
05/12/2021[iii].
Quan
điểm
này
sẽ
không
hợp
lý
trong
trường
hợp
người
yêu
cầu,
người
có
quyền
lợi,
nghĩa
vụ
liên
quan
đến
việc
giải
quyết
việc
dân
sự
không
có
mặt
tại
phiên
họp
giải
quyết
việc
dân
sự,
thời
hạn
kháng
cáo
đối
với
những
người
này
lại
được
tính
từ
ngày
họ
nhận
được
quyết
định
giải
quyết
việc
dân
sự
hoặc
kể
từ
ngày
quyết
định
đó
được
thông
báo,
niêm
yết.
Ngoài
ra
có
những
trường
hợp
có
kháng
cáo,
kháng
nghị
nhưng
sau
đó
đương
sự
lại
rút
kháng
cáo,
Viện
kiểm
sát
rút
kháng
nghị.
Như
vậy,
mốc
thời
gian
để
tính
một
quyết
định
có
hiệu
lực
pháp
luật
sẽ
không
rõ
ràng
và
có
thể
khác
nhau
tùy
vào
ngày
đương
sự
nhận
được
quyết
định
hoặc
kể
từ
ngày
Tòa
án
thông
báo,
niêm
yết
quyết
định.
Quan
điểm
3:
Tương
tự
như
quan
điểm
thứ
2,
ngày
chết
của
ông
T
được
xác
định
sau
03
năm
kể
từ
ngày
quyết
định
tuyên
bố
mất
tích
của
Tòa
án
có
hiệu
lực
pháp
luật.
Tuy
nhiên
quan
điểm
này
xác
định
Quyết
định
giải
quyết
việc
dân
sự
số
12
ngày
19/11/2018
của
Tòa
án
nhân
dân
huyện
Y
không
bị
kháng
cáo,
kháng
nghị
nên
có
hiệu
lực
vào
ngày
19/11/2018
–
chính
là
ngày
ban
hành
quyết
định,
nên
ngày
chết
của
ông
T
được
xác
định
là
ngày
19/11/2021[iv].
Theo
quy
định
tại
khoản
1
Điều
17
Bộ
luật
tố
tụng
dân
sự,
“bản
án,
quyết
định
sơ
thẩm
của
Tòa
án
không
bị
kháng
cáo,
kháng
nghị
theo
thủ
tục
phúc
thẩm
trong
thời
hạn
do
Bộ
luật
này
quy
định
thì
có
hiệu
lực
pháp
luật”.
Như
vậy,
trong
trường
hợp
quyết
định
giải
quyết
việc
dân
sự
số
12
ngày
19/11/2018
của
Tòa
án
nhân
dân
huyện
Y
không
bị
kháng
cáo,
kháng
nghị
thì
cách
xác
định
ngày
có
hiệu
lực
của
Quyết
định
theo
như
Quan
điểm
thứ
3
nêu
trên
là
hợp
lý.
Trong
trường
hợp
có
kháng
cáo,
kháng
nghị
và
Tòa
án
cấp
phúc
thẩm
tiến
hành
phiên
họp
phúc
thẩm
giải
quyết
việc
dân
sự
thì
ngày
có
hiệu
lực
pháp
luật
được
xác
định
theo
ngày
ra
Quyết
định
phúc
thẩm
giải
quyết
việc
dân
sự.
Quan
điểm
này
vừa
thỏa
mãn
các
quy
định
pháp
lý
hiện
hành
về
xác
định
ngày
chết
của
một
người
đã
từng
có
quyết
định
của
Tòa
án
tuyên
bố
là
mất
tích,
vừa
ấn
định
được
một
mốc
thời
gian
cố
định
để
giải
quyết
các
quan
hệ
nhân
thân
và
tài
sản
của
người
này.
Cần
phải
hiểu
việc
xác
định
ngày
chết
của
ông
T
trong
các
trường
hợp
trên
chỉ
là
“ngày
chết
về
mặt
pháp
lý”,
là
căn
cứ
để
giải
quyết
các
quan
hệ
pháp
luật
có
liên
quan,
do
đó
ngày
chết
pháp
lý
không
trùng
khớp
với
ngày
“chết”
thực
tế
của
ông
T
là
vấn
đề
hoàn
toàn
có
thể
xảy
ra.
Việc
một
người
bị
tòa
tuyên
bố
là
đã
chết
được
hiểu
là
“chết
về
mặt
pháp
lý”,
không
phải
là
chết
về
mặt
sinh
học.
Do
vậy,
chỉ
khi
có
đầy
đủ
các
điều
kiện
do
pháp
luật
quy
định
thì
mới
được
xác
định
là
đã
chết;
thời
điểm
chết
phải
được
xác
định
là
thời
điểm
ngay
sau
khi
có
đầy
đủ
các
điều
kiện
để
được
tuyên
bố
là
đã
chết.[v]
Như
vậy,
cùng
một
sự
kiện
pháp
lý,
nhưng
do
cách
hiểu
và
áp
dụng
pháp
luật
khác
nhau,
nên
ngày
chết
của
ông
T
được
xác
định
khác
nhau.
Việc
không
thống
nhất
trong
quan
điểm
áp
dụng
pháp
luật
sẽ
dẫn
đến
những
hệ
quả
pháp
lý
khác
nhau,
gây
ảnh
hưởng
đến
quan
hệ
nhân
thân
và
tài
sản
của
người
có
quyền
lợi,
nghĩa
vụ
liên
quan.
Cụ
thể,
trong
tình
huống
vụ
việc
nêu
trên,
nếu
Thẩm
phán
áp
dụng
Quan
điểm
thứ
1
(xác
định
ngày
chết
của
ông
T
là
ngày
01/01/2014)
thì
những
người
thừa
kế
của
ông
T
sẽ
bao
gồm
bà
N,
chị
V1
và
chị
V2;
nhưng
nếu
Thẩm
phán
áp
dụng
Quan
điểm
thứ
3
(xác
định
ngày
chết
của
ông
T
là
ngày
19/11/2021)
thì
những
người
thừa
kế
của
ông
T
sẽ
chỉ
còn
chị
V1
và
chị
V2,
do
đã
có
quyết
định
của
Tòa
án
xử
cho
bà
N
ly
hôn
với
ông
T
từ
năm
2019.
Thêm
vào
đó
là
vấn
đề
xác
định
tài
sản
của
ông
T
từ
khi
ông
mất
tích
cho
đến
khi
có
quyết
định
giải
quyết
các
quan
hệ
về
nhân
thân,
tài
sản
của
Tòa
án.
Nếu
theo
Quan
điểm
thứ
1
thì
quan
hệ
hôn
nhân
vẫn
tồn
tại
từ
khi
ông
T
được
xác
định
là
đã
chết
(năm
2014)
đến
khi
có
quyết
định
của
Tòa
án
xử
cho
bà
N
ly
hôn
với
ông
T
(năm
2019),
vậy
những
tài
sản
do
bà
N
tạo
lập
trong
khoảng
thời
gian
từ
năm
2014
đến
năm
2019
có
được
coi
là
tài
sản
của
vợ,
chồng
hình
thành
trong
thời
kỳ
hôn
nhân
không,
giải
quyết
được
vấn
đề
đó
thì
mới
xác
định
khối
tài
sản
của
ông
T,
từ
đó
mới
có
căn
cứ
để
giải
quyết
thỏa
đáng
vụ
án
tranh
chấp
về
chia
di
sản
thừa
kế
trong
trường
hợp
đương
sự
có
yêu
cầu
khởi
kiện
chia
di
sản
thừa
kế
là
tài
sản
do
ông
T
để
lại.
Tác
giả
đồng
tình
với
quan
điểm
3,
việc
áp
dụng
quan
điểm
này
sẽ
tránh
được
mâu
thuẫn
pháp
lý
về
thời
điểm
tồn
tại,
chấm
dứt
các
quan
hệ
nêu
trên.
Nguyên
nhân
dẫn
đến
việc
tồn
tại
nhiều
quan
điểm
trái
chiều
như
vậy
là
do
quy
định
của
pháp
luật
về
xác
định
ngày
chết
của
người
bị
tuyên
bố
là
đã
chết
chưa
được
rõ
ràng,
cụ
thể.
Do
đó
đề
nghị
Liên
ngành
Trung
ương
sớm
có
hướng
dẫn
cụ
thể
để
áp
dụng
thống
nhất
trong
thực
tiễn
giải
quyết.
Trên
đây
là
vướng
mắc
trong
quá
trình
giải
quyết
việc
dân
sự
tuyên
bố
một
người
là
đã
chết.
Rất
mong
sự
tham
gia
ý
kiến,
trao
đổi
của
các
đồng
chí,
đồng
nghiệp.
Trần
Đức
Hiệp
–
Phạm
Thị
Hoàng
Anh
VKSND
thành
phố
Tuyên
Quang
[iv]
Quyết
định
giải
quyết
việc
dân
sự
số
01
ngày
24/01/2024
của
Tòa
án
nhân
dân
thành
phố
Tuyên
Quang,
tỉnh
Tuyên
Quang
[v]
Hoàng
Yến,
Thủ
tục
tuyên
bố
chết:
Rối
chuyện
xác
định
ngày
chết,
Báo
điện
tử
Pháp
Luật
Thành
phố
Hồ
Chí
Minh
(ý
kiến
của
Thẩm
phán
Trương
Công
Huấn,
TAND
Quận
11
Thành
phố
Hồ
Chí
Minh),
link:
http://plo.vn/thoi-su/thu-tuc-tuyen-bo-chet-roi-chuyen-xac-dinh-ngay-chet-346763.html