Trao đổi tình tiết “đã bị xử lý kỷ luật” để xử lý Tội vi phạm quy định về giam, giữ quy định tại Điều 388 Bộ luật hình sự

 
Bộ luật hình sự năm 2015, được sửa đổi bổ sung năm 2017 và có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2018, về cơ bản các tội phạm đã quy định rõ ràng về định lượng, cụ thể hoá hơn, mức tối thiểu bị xử lý về hình sự, dưới đó là mức bị xử lý hành chính, xử lý kỷ luật…
 
Tuy nhiên, hiện vẫn còn một số tội phạm như Tội vi phạm quy định về giam, giữ, quy định tại Điều 388 Bộ luật hình sự, quy định về hành vi bị xử lý về hình sự bắt buộc phải có tình tiết “đã bị xử lý kỷ luật, xử phạt vi phạm hành chính về một trong các hành vi này” hoặc “đã bị kết án về tội này, chưa được xoá án tích” mới bị xử lý về hình sự, Điều luật quy định:
 
“Điều 388. Tội vi phạm quy định về giam giữ:
 
1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây vi phạm quy định của pháp luật về giam giữ, đã bị xử lý kỷ luật, xử phạt vi phạm hành chính về một trong các hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
 
a) Gây rối hoặc chống lại mệnh lệnh của người có thẩm quyền trong quản lý giam giữ;
 
b) Không có trách nhiệm mà đưa vào, tàng trữ, sử dụng thiết bị thông tin liên lạc cá nhân hoặc phương tiện ghi âm, ghi hình trong cơ sở giam giữ”.
 
Như vậy, tình tiết “đã bị xử lý về hình sự” theo quy định của BLHS đã rõ, tuy nhiên đối với tình tiết “đã bị xử lý kỷ luật, xử phạt vi phạm hành chính” hiện nay còn có nhiều cách hiểu khác nhau dẫn đến khó khăn trong việc xử lý đối với hành vi này.
 
 Bộ Công an đã ban hành Thông tư số 17/2020/TT-BCA ngày 18/02/2020 Ban hành nội quy cơ sở giam, giữ phạm nhân, trong đó tại khoản 2, Điều 1 Nội quy quy định những hành vi bị nghiêm cấm trong các cơ sở giam, giữ như sau:
 
“2. Những hành vi bị nghiêm cấm:
 
a) Trốn, tổ chức trốn khỏi nơi giam giữ; chống đối, kích động, xúi giục, lôi kéo, dụ dỗ, ép buộc phạm nhân khác chống đối, gây rối an ninh, trật tự; không chấp hành nghiêm quyết định, mệnh lệnh, yêu cầu, hướng dẫn của cán bộ; vi phạm các quy định về chế độ quản lý, giam giữ, giáo dục cải tạo phạm nhân; tự tiện đi lại quá phạm vi quy định; cản trở việc chấp hành án phạt tù của phạm nhân khác; báo cáo sai sự thật, che giấu hành vi vi phạm của mình và phạm nhân khác.
 
b) Đưa vào, tàng trữ, sử dụng các đồ vật cấm đưa vào nơi chấp hành án phạt tù; tự tạo các đồ vật có thể gây mất an ninh, an toàn hoặc nguy hiểm cho bản thân và người khác; nuôi nhốt động vật trong cơ sở giam giữ phạm nhân.
 
c) Tự sát, tự gây thương tích, hủy hoại thân thể hoặc giúp người khác tự sát, tự gây thương tích, hủy hoại thân thể; đánh đập, đe dọa, ức hiếp, khống chế, hành hạ, làm nhục người khác; chiếm đoạt hoặc hủy hoại, làm hư hỏng tài sản, đồ vật của cơ sở giam giữ phạm nhân, của mình hoặc của người khác; tự ý tiếp xúc với người đến thăm gặp hoặc người khác.
 
d) Tự ý thay đổi vị trí chỗ nằm; cho mượn, sửa chữa khác kiểu quần áo được cấp, tẩy xóa dấu đóng trên quần áo; sử dụng lửa, điện trái phép trong buồng giam, nhà xưởng, khu lao động, học tập; tụ tập liên hoan, ăn uống trái phép; sử dụng rượu bia, chất kích thích khác; đánh bạc, tổ chức đánh bạc, mua bán, trao đổi, vay mượn dưới mọi hình thức giữa phạm nhân với nhau hoặc với người khác; phạm nhân nam cắt tóc trọc đầu (trừ trường hợp bị bệnh có ý kiến của cán bộ y tế), để râu, ria mép.
đ) Lập hội, nhóm, bè phái dưới mọi hình thức; có thái độ, lời nói, hành vi thiếu văn hóa, gây gổ, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của người khác; tự ý viết, vẽ, treo, dán tranh, ảnh, khạc nhổ, vứt rác bừa bãi hoặc có hành vi gây mất vệ sinh công cộng trong cơ sở giam giữ phạm nhân.
 
e) Chống đối, chây lười, trốn tránh lao động, học nghề, học tập và các hoạt động giáo dục khác; thuê hoặc ép buộc phạm nhân khác phục vụ, làm thay công việc của mình hoặc của phạm nhân khác.
 
g) Lưu trữ, sử dụng các loại sách, báo, tài liệu, phim, băng, đĩa, thiết bị lưu trữ điện tử, văn hóa phẩm có nội dung không lành mạnh; truyền bá văn hóa, tư tưởng có nội dung phản động, đồi trụy; sử dụng kinh sách, bày tỏ niềm tin tín ngưỡng, tôn giáo không đúng nơi, đúng thời gian quy định của cơ sở giam giữ phạm nhân; tuyên truyền tôn giáo; bói toán, cúng lễ, thực hành mê tín, dị đoan dưới mọi hình thức; móc nối, đưa, phát tán thông tin, hình ảnh trái phép ra bên ngoài hoặc lên mạng thông tin truyền thông; liên lạc điện thoại với thân nhân không đúng với nội dung đã đăng ký.
 
h) Các hành vi quan hệ đồng tính, tình dục, dâm ô giữa phạm nhân với nhau hoặc với người khác (trừ quan hệ vợ, chồng khi được phép); xăm trổ trên thân thể mình hoặc người khác; tự đeo lên cơ thể mình hoặc người khác những vật thể bằng kim loại hoặc vật chất khác.
 
i) Hút thuốc lá, thuốc lào, thuốc lá điện tử trong buồng giam, bệnh xá, buồng kỷ luật, nhà giam riêng, nhà thăm gặp phạm nhân, hội trường, thư viện, nơi học tập, sinh hoạt tập thể, nhà xưởng lao động, học nghề, nơi có thể gây cháy, nổ hoặc những khu vực có treo biển “cấm lửa”, “cấm hút thuốc”.
 
Như vậy, theo quy định của Thông tư 17 của Bộ Công an quy định rất nhiều hành vi bị coi là cấm và phạm nhân vi phạm các hành vi đó thì bị xử lý kỷ luật, xử lý hành chính, bị khởi tố về hình sự; tuy nhiên hành vi vi phạm nội quy cơ sở giam giữ bị xử lý về hình sự theo Điều 388 BLHS chỉ quy định một số ít hành vi vi phạm quy định cơ sở giam giữ bị xử lý về hình sự như: gây rối hoặc chống lại mệnh lệnh của người có thẩm quyền trong quản lý giam giữ; đưa vào, tàng trữ, sử dụng thiết bị thông tin liên lạc cá nhân hoặc phương tiện ghi âm, ghi hình trong cơ sở giam giữ do đó việc xử lý phạm nhân vi phạm nội quy cơ sở giam giữ là chưa toàn diện bởi còn có rất nhiều hành vi vi phạm nội quy cơ sở giam giữ khác mà phạm nhân vi phạm nhiều lần không bị xử lý về hình sự;
 
Ví dụ: ngày 01/01/2022, tại Trại giam A, phạm nhân Nguyễn Văn B, có hành vi tàng trữ, sử dụng đồ vật cấm tại nơi chấp hành án phạt tù là 01 chiếc điện thoại di động, quá trình kiểm tra, lục soát cán bộ trinh sát đã phát hiện và làm các thủ tục thu giữ vật cấm theo quy định; ngày 02/01/2022 Trại giam A đã áp dụng điểm c, khoản 1, Điều 43 Luật Thi hành án hình sự năm 2019 xử lý phạm nhân B bằng hình thức giam ở buồng kỷ luật 10 ngày. Ngày 13/01/2022 phạm nhân B được đưa trở lại buồng giam chung và lao động với các phạm nhân khác. Đến ngày 13/7/2022, phạm nhân B được Giám thị trại giam A ra quyết định công nhận cải tạo tiến bộ. Ngày 01/8/2022 phạm nhân B tiếp tục có hành vi tàng trữ 01 điện thoại di động khác, từ đây nảy sinh các  quan điểm trái ngược nhau để xử lý hành vi tàng trữ điện thoại di động (là đồ vật cấm) đối với lần vi phạm thứ hai như sau:
 
- Quan điểm thứ nhất: theo quy định thì người nào đã bị xử lý kỷ luật bằng một trong các hình thức theo quy định tại Điều 43 Luật thi hành án hình sự, trong thời hạn 01 năm kể từ ngày có quyết định công nhận cải tạo tiến bộ lại vi phạm tiếp nội quy cơ sở giam giữ nữa thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 388 Bộ luật hình sự; như vậy trong trường hợp này phạm nhân B bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 388 BLHS.
 
- Quan điểm thứ hai: người nào đã bị xử lý kỷ luật bằng các hình thức theo quy định tại Điều 43 Luật thi hành án hình sự, đến khi có quyết định công nhận cải tạo tiến bộ thì không bị coi là đã bị xử lý kỷ luật và nếu sau khi có quyết định công nhận cải tạo tiến bộ mà có hành vi vi phạm quy định về giam, giữ thì không bị xử lý về hình sự mà lại tiếp tục bị xử lý kỷ luật, trong trường hợp này B đã được công nhận cải tạo tiến bộ (sau 06 tháng) kể từ ngày đưa ra khỏi buồng kỷ luật; trong trường hợp này phạm nhân B không bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 388 BLHS mà tiếp tục bị xử lý kỷ luật theo quy định tại Điều 43 Luật THAHS.
 
- Quan điểm của người viết: Quan điểm thứ hai là đúng, vì theo quy định tại khoản 2 Điều 23, Nghị định 133/2020/NĐ-CP ngày 09/11/2020 của Chính phủ quy định về thời hạn xử lý kỷ luật, thi hành quyết định kỷ luật thì hết thời gian theo dõi, thử thách và đã được công nhận đã cải tạo tiến bộ thì không bị coi là đã bị xử lý kỷ luật và trong ví dụ trên, phạm nhân B tiếp tục bị xử lý kỷ luật mà không bị xử lý về hình sự bởi vì đã được Trại giam A có quyết định công nhận cải tạo tiến bộ.
 
Tuy nhiên, các quan điểm trên chưa có cơ sở pháp lý vững chắc và chưa được áp dụng thống nhất, hiện còn có các địa phương áp dụng khác nhau, do đó kiến nghị với các cơ quan Trung ương cần sớm có quy định hướng dẫn về thời hiệu bị coi là “đã bị xử lý kỷ luật” để truy cứu trách nhiệm hình sự đối với Tội vi phạm quy định về giam, giữ theo Điều 388 Bộ luật hình sự./.
 
 Tạ Văn Thiển - P8 Viện KSND tỉnh