Công tác tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong công cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm. Theo quy định tại Điều 100 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003 thì tố giác, tin báo tội phạm và kiến nghị khởi tố là căn cứ để khởi tố hay không khởi tố vụ án hình sự. Ngày 02/08/2013, Bộ Công an - Bộ Quốc phòng - Bộ Tài chính - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn - Viện kiểm sát nhân dân tối cao đã ban hành Thông tư liên tịch số 06/2013/TTLT-BCA-BQP-BTC-BNN&PTNT-VKSNDTC hướng dẫn thi hành quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự về tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố (sau đây gọi tắt là Thông tư liên tịch số 06). Qua quá trình thực hiện Thông tư liên tịch số 06 nhận thấy Thông tư đã hướng dẫn khá chi tiết về cơ quan tiếp nhận, giải quyết, nhiệm vụ, tổ chức tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố; kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố. Đây là công cụ pháp lý để Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát và các cơ quan khác làm tốt công tác tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố, góp phần hạn chế tình trạng bỏ lọt tội phạm, giữ vững ổn định an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội. Nhận thức được tầm quan trọng của công tác tiếp nhận tin báo tố giác tội phạm và kiến nghị khởi tố, khi xây dựng Bộ luật TTHS năm 2015 các nhà làm luật đã đưa công tác này quy định thành một chương riêng. Tuy nhiên qua thực tiễn việc thực hiện Thông tư liên tịch số 06 và nghiên cứu những quy định mới về tin báo tố giác tội phạm được quy định trong Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015, theo quan điểm của cá nhân tôi nhận thấy có thể xảy ra một số khó khăn vướng mắc sau:
1. Tại khoản 3 Điều 146 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 quy định: “... Công an xã có trách nhiệm tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, lập biên bản tiếp nhận, lấy lời khai ban đầu và chuyển ngay tố giác, tin báo về tội phạm kèm theo tài liệu, đồ vật có liên quan cho Cơ quan điều tra có thẩm quyền” (theo quy định trên, Công an xã không được tiến hành kiểm tra, xác minh sơ bộ như Công an phường, thị trấn, Đồn Công an). Trên thực tế đối với các xã vùng biên giới, hải đảo, các xã ở xa trung tâm huyện sau khi tiếp nhận tin báo tố giác tội phạm không được tiến hành xác minh sơ bộ ban đầu mà chuyển ngay tố giác tin báo đến cơ quan điều tra có thẩm quyền, sau đó mất nhiều thời gian Cơ quan điều tra có thẩm quyền mới có thể đến xác minh hiện trường thì hiện trường đã bị xáo trộn dẫn tới quá trình điều tra thu thập chứng cứ ban đầu sẽ gặp nhiều khó khăn.
2. Tại khoản 1 Điều 148 Bộ luật TTHS năm 2015 quy định:
“1. Hết thời hạn quy định tại Điều 147 của Bộ luật này, cơ quan có thẩm quyền giải quyết quyết định tạm đình chỉ việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố khi thuộc một trong các trường hợp:
a) Đã trưng cầu giám định, yêu cầu định giá tài sản, yêu cầu nước ngoài tương trợ tư pháp nhưng chưa có kết quả;
b) Đã yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp tài liệu, đồ vật quan trọng có ý nghĩa quyết định đối với việc khởi tố hoặc không khởi tố vụ án nhưng chưa có kết quả”.
Đối với một số tố giác tin báo về tội phạm sau khi tiếp nhận Công an xã lấy lời khai ban đầu và chuyển Cơ quan điều tra Công an huyện, sau khi tiến hành xác minh tố giác tin báo về tội phạm (lấy lời khai bị hại, xác minh hiện trường...) nhưng Cơ quan điều tra có thẩm quyền không lấy được lời khai của đối tượng (do đối tượng bỏ trốn, chưa xác định được đối tượng...) do đó chưa làm sáng tỏ được có dấu hiệu tội phạm hay không (không thuộc quy định tại điểm a, b khoản 1 Điều 148 BLTTHS năm 2015). Khi hết thời thời hạn giải quyết tố giác tin báo về tội phạm, Cơ quan điều tra có thẩm quyền không có căn cứ để tạm đình chỉ giải quyết tố giác tin báo về tội phạm. Vì vậy đối với những tố giác tin báo về tội phạm này Cơ quan điều tra có thẩm quyền phải giải quyết như thế nào?
3. Hiện nay Cơ quan điều tra đang tạm dừng việc giải quyết một số tố giác tin báo về tội phạm theo quy định tại Thông tư liên tịch số 06, nhưng khi Bộ luật TTHS năm 2015 có hiệu lực thì việc giải quyết những tố giác tin báo về tội phạm này như thế nào? Vì theo Điều 149 Bộ luật TTHS năm 2015 không có quy định về việc phục hồi các tố giác tin báo về tội phạm đang tạm dừng giải quyết mà chỉ được phục hồi những tố giác tin báo về tội phạm đang tạm đình chỉ.
4. Về chế độ thông tin, báo cáo việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố. Hiện tại theo quy định của Thông tư liên tịch số 06 thì “Số liệu 01 tháng được tính từ ngày 16 tháng trước đến hết ngày 15 tháng đó". Báo cáo nghiệp vụ 01 tháng của Viện kiểm sát được tính từ ngày đầu tiên của tháng đến hết ngày cuối cùng của tháng báo cáo. Do đó sau khi Bộ luật TTHS năm 2015 có hiệu lực thi hành, cần thay đổi chế độ thông tin, báo cáo việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố để thống nhất thời điểm giữa các báo cáo của các ngành.
Để công tác tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố đạt hiệu quả cao, đồng thời tăng cường công tác kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố, hạn chế thấp nhất tình trạng bỏ lọt tội phạm và làm oan người vô tội, thiết nghĩ liên ngành Trung ương cần ban hành Thông tư mới về việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm để phù hợp với các quy định trong lĩnh vực này của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015.
Phạm Việt Hùng