Hành vi tổ chức đánh bạc, đánh bạc trên không gian mạng gây hệ lụy và hậu quả lớn cho xã hội. Tuy nhiên, việc xử lý tội phạm về tổ chức đánh bạc và đánh bạc trên không gian mạng do không có hướng dẫn cụ thể dẫn đến có nhiều khó khăn trong việc xem xét đánh giá chứng cứ, xác định tội danh.
Xét về hình thức tổ chức đánh bạc, đánh bạc thông thường (đánh bạc “truyền thống”) như: xóc đĩa, đánh bài, lô đề, cá độ (bóng đá, đua ngựa, chọi gà...), lắc bầu cua…, các đối tượng tổ chức đánh bạc thường có hành vi (trực tiếp hoặc gián tiếp) tập hợp, rủ rê, lôi kéo hoặc chủ mưu, cầm đầu, chỉ huy, cưỡng bức, đe dọa người khác tham gia vào việc đánh bạc. Đối với người tham gia các hình thức đánh bạc nêu trên phần lớn là đánh bạc trực tiếp với nhau; đánh bạc trực tiếp với chủ lô, đề, nhà cái hoặc thông qua các đại lý, thư ký; số tiền sử dụng vào đánh bạc có thể hạn chế hoặc không hạn chế…
Tuy nhiên, gần đây, trên cả nước gia tăng các hành vi tổ chức đánh bạc và đánh bạc trên không gian mạng.
Khó trong đánh giá chứng cứ, xác định tội danh
Hiện nay, pháp luật chưa quy định hoặc chưa đưa ra khái niệm cụ thể về hành vi tổ chức đánh bạc, đánh bạc trên không gian mạng. Theo quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017): “Sử dụng mạng internet, mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử để phạm tội” (điểm c, khoản 2, Điều 321 và điểm c, khoản 1, Điều 322) là tình tiết định khung tăng nặng đối với tội Tổ chức đánh bạc và tội Đánh bạc.
Như vậy, mặc dù pháp luật chưa quy định cụ thể, nhưng có thể xác định hình thức tổ chức đánh bạc và đánh bạc trên không gian mạng sẽ phải có những điểm chung của tổ chức đánh bạc và đánh bạc thông thường như: hành vi tập hợp, rủ rê, lôi kéo hoặc chủ mưu, cầm đầu, chỉ huy…, tạo ra nền tảng kết nối trên không gian mạng để nhiều người tham gia và thực hiện hành vi đánh bạc, để từ đó thu lợi, hưởng lợi từ hành vi này. Các đối tượng tổ chức đánh bạc là người nước ngoài, người Việt Nam hoặc người Việt Nam và người nước ngoài câu kết với nhau hình thành các đường dây, tổ chức chặt chẽ, quy mô lớn, phát triển ở khắp các tỉnh, thành phố trong cả nước với phương thức, thủ đoạn ngày càng tinh vi, bí mật, khó phát hiện, được phân quyền và bảo mật chặt chẽ. Số lượng thành viên trên mỗi trang mạng tham gia đánh bạc lên tới hàng chục nghìn người, với mọi tầng lớp, lứa tuổi, giới tính… Rất nhiều các hình thức đánh bạc thông thường được đưa vào không gian mạng, trên các websie như: Bong88, Sbobet, 3in1bet, M88, Fun88.com, 12bet, dafabet, Vic88.win, Man.club, B29.win, Rikvip/Tip.club, Royvip Trum.club… Hiện nay, đã xuất hiện hình thức tổ chức đánh bạc và đánh bạc mới, như: chọn nhị phân (BO) cho phép người tham gia đánh bạc sử dụng tiền ảo (USDT) để đánh bạc và thanh toán tiền đánh bạc; đối tượng đánh bạc thuê người khác đánh bạc trên không gian mạng…
Thông qua việc xử lý tội phạm cho thấy, hoạt động tổ chức đánh bạc, đánh bạc trên không gian mạng chủ yếu là phương thức, thủ đoạn sau:
Hình thức trả tiền sau: Các nhà cái ở nước ngoài sử dụng mạng internet, câu kết với người Việt Nam ở trong nước để quản lý, tổ chức đánh bạc thông qua các đại lý cấp 1, cấp 2... để cho người chơi ở Việt Nam tham gia đánh bạc. Mỗi người tham gia đánh bạc sau khi đăng ký thành công tài khoản sẽ được đại lý cấp cho một lượng điểm (như xu) nhất định được quy đổi bằng tiền để tham gia đánh bạc. Sau kỳ hạn theo thỏa thuận, người tham gia đánh bạc phải thanh toán hoặc được thanh toán số tiền thắng, thua (trực tiếp, qua chân rết, chuyển khoản).
Hình thức trả tiền trước: Người tham gia sau khi đăng ký tài khoản đánh bạc phải chuyển tiền vào tài khoản ngân hàng của đối tượng tổ chức cung cấp; nạp thẻ điện thoại, thẻ game, ví, tiền ảo và làm theo hướng dẫn của website đánh bạc hoặc mua trực tiếp qua đại lý. Số tiền chuyển, nạp, mua sẽ được quy ra điểm (xu…) để người chơi đánh bạc, nếu thắng bạc sẽ quy đổi lại từ điểm (xu…) ra tiền khi có giao dịch, yêu cầu.
Khoản 3, Điều 2, Luật An ninh mạng (năm 2018) quy định: “Không gian mạng là mạng lưới kết nối của cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, bao gồm mạng viễn thông, mạng internet, mạng máy tính, hệ thống thông tin, hệ thống xử lý và điều khiển thông tin, cơ sở dữ liệu; là nơi con người thực hiện các hành vi xã hội không bị giới hạn bởi không gian và thời gian”.
Khác với tổ chức đánh bạc, đánh bạc thông thường là các đối tượng tổ chức đánh bạc trên không gian mạng thường không tiếp xúc, giao dịch trực tiếp với nhau; mọi giao dịch chủ yếu thông qua mạng xã hội như: facebook, zalo, viber... Các đối tượng tổ chức đánh bạc thường lợi dụng dịch vụ quảng cáo của facebook, google, youtube… để quảng bá, phát tán các sản phẩm cờ bạc; đưa ra các phần thưởng hấp dẫn, tặng mã khuyến mãi có giá trị để thu hút, lôi kéo người tham gia, người chơi. Mặt khác, khác với đánh bạc thông thường là phải có địa điểm cụ thể, con người cụ thể, đánh bạc trên không gian mạng có thể thực hiện bất kỳ thời gian nào và bất cứ địa điểm nào, chỉ cần có thiết bị kết nối internet, máy tính bảng, điện thoại thông minh… là có thể đánh bạc trực tiếp với nhà cái thông qua các website đánh bạc, người đánh bạc không biết những người cùng tham gia là ai, ở đâu.
Cần có quy định cụ thể
Hiện nay, việc xử lý tội phạm về tổ chức đánh bạc và đánh bạc trên không gian mạng do không có hướng dẫn cụ thể dẫn đến có rất nhiều khó khăn trong việc xem xét đánh giá chứng cứ, xác định tội danh.
Thực tế, việc xác định tội phạm và xử lý tội phạm này thường được các cơ quan tiến hành tố tụng họp thống nhất vận dụng cấu thành cơ bản của tội phạm tổ chức đánh bạc, đánh bạc thông thường và các văn bản hướng dẫn để xác định tội danh, đánh giá chứng cứ và vận dụng trong quá trình giải quyết nguồn tin về tội phạm, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử.
Tùy từng vụ án, việc xác định hành vi, hình thức tổ chức đánh bạc, đánh bạc là tội phạm có nhiều điểm khác nhau. Đối với hành vi tổ chức đánh bạc mà nhà cái ở nước ngoài, máy chủ đặt ở nước ngoài thì thông thường, hành vi tổ chức đánh bạc được xác định và xử lý chủ yếu đối tượng là tổng đại lý, cấp đại lý (cấp 1, cấp 2...). Đối với hành vi đánh bạc thì phải dựa vào chứng cứ thu thập được để xác định. Cụ thể: có vụ án căn cứ vào lịch sử truy cập, thời gian truy cập trên website của người tham gia đánh bạc để xác định tội danh, như: xác định một lần truy cập đánh bạc trên 5.000.000 đồng hoặc nhiều lần truy cập đánh bạc dưới 5.000.000 đồng nhưng liên tục kế tiếp nhau về thời gian được cộng lại xác định trên 5.000.000 đồng. Có vụ án lại căn cứ vào giao dịch ngân hàng của người tham gia đánh bạc để xác định tội danh, như: 1 lần giao dịch chuyển tiền để đánh bạc trên 5.000.000 đồng hoặc giao dịch chuyển tiền liên tục trong ngày dưới 5.000.000 đồng để thực hiện hành vi đánh bạc nhưng cộng lại xác định trên 5.000.000 đồng hoặc căn cứ vào tiền án, tiền sự để định tội…, và tương tự như vậy để xác định tình tiết định khung…
Đối với các vụ việc không xác định đối tượng tổ chức đánh bạc (nhà cái, tổng đại lý, cấp đại lý), chỉ xác định được người tham gia đánh bạc, người thuê, người được thuê tham gia đánh bạc thể hiện trên lịch sử truy cập, thời gian truy cập trên website; giao dịch chuyển tiền, thanh toán tiền nhưng việc xác định tội danh chưa thống nhất. Quan điểm 1: Hành vi nêu trên không xử lý về tội Đánh bạc, vì không xác định được các đối tượng đánh bạc với ai?. Quan điểm 2 (cũng là quan điểm của tác giả): Hành vi nêu trên phạm tội Đánh bạc, vì các đối tượng đánh bạc đã thông qua mạng internet, mạng máy tính, mạng viễn thông trực tiếp đánh bạc với nhà cái, trong trường hợp này không phải chứng minh các đối tượng khác cùng tham gia đánh bạc. Đây là vướng mắc cần phải được cơ quan có thẩm quyền hướng dẫn để việc áp dụng, xử lý bảo đảm thống nhất, đúng quy định của pháp luật. Trong thời gian tới, đề nghị Bộ Công an - VKSND tối cao - TAND tối cao tổ chức tổng kết, đánh giá việc phát hiện, xử lý hành vi tổ chức đánh bạc, đánh bạc trên không gian mạng, qua đó nhằm xác định rõ những nguyên nhân, điều kiện phát sinh tội phạm; những sơ hở, thiếu sót trong công tác quản lý nhà nước trên không gian mạng; kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, bất cập, những quy định của pháp luật không phù hợp hoặc pháp luật chưa quy định để kiến nghị với các cấp có thẩm quyền trong việc ban hành văn bản hướng dẫn áp dụng pháp luật. Xem xét bổ sung, sửa đổi Bộ luật Hình sự theo hướng tăng nặng hình phạt đối với hành vi tổ chức đánh bạc, đánh bạc trên không gian mạng hoặc quy định thành tội phạm độc lập… Bên cạnh đó, cần tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ, Điều tra viên, Kiểm sát viên, Thẩm phán; tăng cường đầu tư cơ sở, vật chất, trang thiết bị phục vụ công tác; đẩy mạnh hợp tác quốc tế, tương trợ tư pháp nhằm đấu tranh có hiệu quả đối với tội phạm tổ chức đánh bạc, đánh bạc trên không gian mạng.
Kiểm sát viên VKSND TP Tuyên Quang (tỉnh Tuyên Quang) báo cáo vụ án đánh bạc bằng sơ đồ tư duy.
Vũ Văn Tuyên
Bài báo Đánh bạc Báo BVPL số 88